|
Wat is heesheid?
Heesheid is een stoornis waarbij de stemkwaliteit is
verslechterd. Heesheid wordt gekenmerkt door het
niet goed sluiten van de stemplooien (een betere
benaming dan stembanden) in het strottenhoofd, of
door het niet correct verlopen van het golf- en
trillingspatroon van de stemplooien. Bij heesheid
klinkt de stem niet meer helder: er is een fijne of
grove ruis te horen of een kraak. De stem kan zelfs
helemaal of gedeeltelijk wegvallen. De oorzaak kan
liggen in het stemorgaan zelf, maar ook het verkeerd
gebruiken van het stemorgaan kan heesheid
veroorzaken. Soms leiden psychische problemen tot
heesheid. Vaker is een combinatie van deze factoren
de oorzaak van heesheid. Een verkeerd gebruik van de
stem kan leiden tot vormverandering van het
stemplooiweefsel, waardoor stemplooiknobbeltjes (ook
nog wel stembandknobbeltjes genoemd) ontstaan. De
kno-arts stelt de diagnose.
Heesheidsklachten gaan meestal samen met andere
symptomen, zoals te luid of te zacht spreken,
spreken op een te hoge toonhoogte of geknepen
spreken. De ademing kan anders en onregelmatig zijn
en vaak is er pijn in het keelgebied.
Heesheid kan zowel bij kinderen als bij volwassenen
voorkomen. Bij kinderen is heesheid vaak terug te
voeren op misbruik van de stem. Bij volwassenen is
de oorzaak van heesheid eerder het niet correct
gebruiken van de stem, met name op momenten dat de
stem extra belast moet worden. In beide gevallen is
er dikwijls ook sprake van een zwak stemorgaan.
Wat doet de logopedist?
Een hese stem kan gunstig beïnvloed worden door een
goede lichaamshouding, ademing en stemgeving. De
logopedist kan verschillende technieken aanleren of
bestaande technieken verbeteren. Daarbij wordt
toegewerkt naar een evenwichtige manier van
stemgeving; resonantie (de draagkracht van de stem)
en articulatie (duidelijke uitspraak) spelen hierbij
ook een rol. Bij de logopedische therapie nemen
stemhygiënische adviezen, zoals bijvoorbeeld het
afleren van veelvuldig kuchen of keelschrapen, een
belangrijke plaats in.
Bij kinderen is het afleren van stembelastende
gewoontes als veel schreeuwen en gekke stemmetjes
nadoen een belangrijk behandeldoel.
Niet altijd is het verkrijgen van een heldere stem
het uiteindelijke doel van de logopedische
behandeling. Dit is niet altijd haalbaar, met name
wanneer er blijvende afwijkingen of beperkingen bij
het stemapparaat zijn. Dan staat het op een
economische manier leren spreken voorop, waarbij
klachten als vermoeidheid na het spreken en een
geïrriteerde keel verminderen of verdwijnen.
Logopedische therapie kan gecombineerd worden met
een stemchirurgische behandeling; hierbij wordt bij
voorkeur zowel vóór als na de operatie logopedisch
behandeld.
Het onderzoek en de behandeling van heesheid worden
als regel vergoed door de ziektekostenverzekeraars,
na verwijzing door huisarts of medisch specialist.
Wat zijn keelklachten bij intensief stemgebruik?
Als men in het dagelijks leven de stem intensief
moet gebruiken bij spreken en zingen, kan dit
keelpijn tot gevolg hebben. Intensief stemgebruik
vermoeit de keel. Die vermoeidheid kan zich over het
hele lichaam uitbreiden, zodat men zich aan het
einde van de dag soms doodop voelt. Er kan een
gevoel bestaan van een slijmpropje in de keel dat
niet weggeslikt kan worden. De keel kan branderig,
pijnlijk of dichtgesnoerd aanvoelen en is
geïrriteerd. Ook bij veelvuldig keelschrapen en
kuchen kunnen deze klachten voorkomen.
Op zich kan iedereen deze keelklachten krijgen,
bijvoorbeeld na een feest. Ze zijn dan van
voorbijgaande aard. Als echter keelpijn na intensief
stemgebruik regelmatig blijft voorkomen, kan men
daarvan zoveel hinder ondervinden, dat de zin om te
spreken afneemt. Bovendien kunnen mensen met een
spreekberoep op den duur stemklachten ontwikkelen:
ze worden hees en kunnen hun stem niet meer
gebruiken zoals ze willen.
Keelklachten bij intensief stemgebruik kunnen wijzen
op een verkeerd gebruik van de stem. De kno-arts zal
andere oorzaken uitsluiten.
Wat doet de logopedist?
De logopedist verricht onderzoek, stelt de
logopedische diagnose en maakt een behandelplan.
In de behandeling wordt aandacht besteed aan de
lichaamshouding als voorwaarde voor het goede
stemgeven. Er zal gewerkt worden aan de ademhaling
(adembeweging en ademritme) en aan een ontspannen
manier van stemgeven. De logopedist beschikt hierbij
over verschillende technieken en oefeningen. De
logopedist geeft stemsparende adviezen, ook wel
stemhygiënische adviezen genoemd, en besteed
aandacht aan arbeidsomstandigheden als akoestiek en
omgevingslawaai.
Als men zich de aangereikte technieken eigen maakt
en de stemsparende maatregelen ter harte neemt
kunnen de keel- en stemklachten geheel verdwijnen.
Het onderzoek en de behandeling van keelklachten bij
intensief stemgebruik wordt als regel vergoed door
de ziektekostenverzekeraars, na verwijzing door
huisarts of medisch specialist.
Wat is stembandverlamming?
De stembanden, ofwel stemplooien, bevinden zich in
het strottenhoofd. Wanneer de twee stemplooien
tijdens de uitademing tegen elkaar aan gebracht
worden, gaan ze trillen en zo ontstaat er
stemgeluid. Bij stembandverlamming staan één of
beide stemplooien stil, of is de spanning van de
stemplooien verstoord. Hierdoor ontstaan er
problemen bij de stemgeving, bij de ademing en/of
het slikken. Een stembandverlamming komt
voornamelijk bij volwassenen voor.
Een stembandverlamming kan worden veroorzaakt door
een virusinfectie, een beschadiging (door een
ongeval bijvoorbeeld) of door een operatie aan
schildklier, longen of strottenhoofd. Een beroerte
kan ook een stembandverlamming tot gevolg hebben.
Soms is de oorzaak van een stembandverlamming niet
te achterhalen. De kno-arts stelt de diagnose.
De gevolgen van stembandverlamming hangen af van de
plaats waar de stemplooien stilstaan en of één of
beide stemplooien zijn aangedaan. Een stemplooi kan
stilstaan in het midden van het strottenhoofd of
meer aan de zijkant. Als een stemplooi in het midden
stilstaat, klinkt de stem vrij goed: de stemplooien
kunnen elkaar raken en dus voor geluid zorgen. Wel
zijn de mogelijkheden van de stem (luidheid,
toonhoogte) beperkt. Er kunnen problemen bij het
ademen zijn. Soms staan beide stemplooien in het
midden stil. De stemgeving is dan redelijk goed,
maar er is forse ademnood omdat er weinig lucht in
en uit kan stromen. Als de stemplooi meer aan de
zijkant stilstaat, zijn er geen ademproblemen, maar
wel problemen met de stem. De stem is hees of kan
wegvallen en hogere en/of lagere tonen kunnen niet
gemaakt worden. Tenslotte kunnen beide stemplooien
in zijwaartse positie stilstaan. Er is dan geen
ademnood, maar de stem zal zeer hees zijn, omdat de
stemplooien elkaar niet meer kunnen raken. Voor meer
informatie, zie
http://www.kno.nl/publiek/
Wat doet de logopedist?
De logopedist doet onderzoek naar onder andere de
stemkwaliteit en het stemgebruik. De logopedist
beoordeelt naar aanleiding van de resultaten en de
gegevens van de kno-arts of de stemkwaliteit door
middel van adem- en stemoefeningen te verbeteren is.
Dit hangt af van het type verlamming en de positie
van de stilstaande stemplooien.
De logopedist zal bijvoorbeeld, wanneer de stemplooi
in zijwaartse positie stilstaat, proberen om met
speciale oefeningen de nog bewegende stemplooi over
de middellijn heen te krijgen en zodoende met de
stilstaande stemplooi contact te laten maken. Als
dat lukt, zal de stemkwaliteit verbeteren. Hierbij
wordt ook gelet op een juiste toonhoogte en
ademdruk.
Soms moet er eerst chirurgisch ingegrepen worden.
Hierna zal altijd logopedische therapie gegeven
worden om de stem zo goed mogelijk te leren
gebruiken. De logopedist begeleidt bij het weer gaan
belasten van de stem in de werk- en/of leefsituatie.
Het onderzoek en de behandeling van
stembandverlamming worden als regel vergoed door de
ziektekostenverzekeraars, na verwijzing door
huisarts of medisch specialist.
Wat is een zwakke stem?
Een zwakke stem is een in aanleg beperkte stem die
vaak en snel hees wordt. De mogelijkheden van de
stem zijn zeer persoonsgebonden. Het stemapparaat,
de larynx, is niet bij alle mensen hetzelfde
gebouwd. Er bestaan verschillen in grootte, vorm en
skeletopbouw. Dit verklaart ook het verschil tussen
een mannen- en vrouwenstem.
De bouw van de larynx bepaalt in belangrijke mate
hoe sterk de stem is. Bij een zwakke stem is er meer
kracht en spierspanning nodig om met een gemiddelde
luidheid te spreken en om dit langere tijd vol te
houden. Vaak leidt dit tot overbelasting en verkeerd
gebruik van de stem. Heesheid, pijnklachten en
vermoeidheid bij het spreken zijn het gevolg. Veel
schrapen, kuchen en hoesten is enerzijds het gevolg
van deze irritaties, maar verergert anderzijds de
klachten.
Vooral in spreekberoepen zal een zwakke stem tot
problemen leiden. De stem heeft dan te weinig
draagkracht om les te geven in rumoerige
klaslokalen; of de stem laat het afweten bij
(langdurig) spreken in een grote ruimte. Ook zingen
in een koor kan dan stemproblemen geven.
Wat doet de logopedist?
Als onderzoek door de kno-arts geen afwijkingen aan
de stembanden laat zien, zal de logopedist de stem
verder onderzoeken. De mogelijkheden van de stem wat
betreft hoogte, luidheid en draagkracht worden
bepaald. Het voornaamste doel van de behandeling zal
zijn de mogelijkheden van de stem zo goed mogelijk
te benutten. Dit wordt bereikt door oefeningen voor
een goede houding tijdens het spreken,
ontspanningsoefeningen, ademoefeningen,
stemoefeningen en oefeningen voor een duidelijke
uitspraak. Stemsparende (ofwel stemhygiënische)
adviezen kunnen nuttig zijn. Daarbij wordt ook
aandacht besteed aan arbeidsomstandigheden als
akoestiek en omgevingslawaai.
Een in aanleg zwakke stem zal door training geen
sterke stem met vele mogelijkheden worden. Wel zal
het stemgeven economischer gebeuren en daardoor
minder belastend zijn. De klachten nemen hierdoor
vrij snel af.
Het onderzoek en de behandeling van een zwakke stem
worden als regel vergoed door de
ziektekostenverzekeraars, na verwijzing door
huisarts of medisch specialist.
Wat is strottenhoofdkanker?
Strottenhoofdkanker is een van de vele verschillende
vormen van kanker. Het is een kwaadaardig gezwel
(tumor) in het strottenhoofd. Hoe deze vorm van
kanker precies ontstaat, is onbekend. Wel is het zo
dat roken - vooral het inhaleren van rook van
sigaretten en sigaren - en alcoholgebruik de kans op
deze vorm van kanker vergroten. Strottenhoofdkanker
komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor.
De eerste klachten die optreden zijn afhankelijk van
de plaats van de afwijking. Bij een tumor die begint
bij de stembanden zal heesheid optreden. Deze
heesheid is eerst wisselend, maar wordt steeds
erger. Hoe vroeger de tumor ontdekt wordt, hoe
minder schade er kan ontstaan. Bij aanhoudende
heesheid of vage slikklachten is het daarom raadzaam
naar de huisarts te gaan.
Door middel van een kijkoperatie (onder narcose),
waarbij een stukje weefsel wordt weggenomen voor
onderzoek, kan strottenhoofdkanker vastgesteld
worden. Vervolgens zijn er verschillende
behandelmethoden mogelijk. Vaak komen ze in
combinatie met elkaar voor. De meest toegepaste
behandelingen zijn:
1 Een bestralingskuur (radiotherapie).
2 Een behandeling met medicijnen (chemotherapie).
3 Een operatie; meestal wordt een deel van de
stemplooien of een stemplooi geheel weggehaald, soms
moet het gehele strottenhoofd worden verwijderd.
Voor meer informatie, zie:
www.kankerpatient.nl/nsvg
Wat doet de logopedist?
De logopedist doet onderzoek naar de resterende
mogelijkheden met betrekking tot het stemgebruik.
Wanneer een kleine stemplooioperatie of een
bestralingskuur heeft plaatsgevonden, kan de
logopedist leren de resterende mogelijkheden te
benutten en met eventueel verlittekende stemplooien
weer te leren spreken. In de behandeling wordt
aandacht gegeven aan de lichaamshouding, een
voorwaarde voor goed stemgebruik. Er zal gewerkt
worden aan de ademing en aan een economische manier
van stemgeven.
Na verwijdering van het gehele strottenhoofd, de
zogenaamde laryngectomie, moet men op een andere
manier leren spreken. Met het strottenhoofd zijn
immers ook de stemplooien verwijderd. De
slokdarmspier kan het werk van de stemplooien
overnemen. Daartoe moet er lucht langs deze spier
gaan, zodat deze in trilling gebracht wordt. Door
een techniek te gebruiken die verwant is aan boeren
ontstaat geluid, waarmee men kan leren spreken. De
logopedist geeft hierbij advies en begeleiding.
Tegenwoordig wordt vaak een ventielstemprothese
geplaatst, ook 'knoopje' of ‘button’ genoemd.
Meestal kan men hiermee na de operatie al vrij snel
spreken. Eventueel zal er gebruik gemaakt worden van
elektronische spreekapparatuur. Na de behandeling
zal men zich meestal weer goed verstaanbaar kunnen
maken.
Het onderzoek en de behandeling bij
strottenhoofdkanker worden als regel vergoed door de
ziektekostenverzekeraars, na verwijzing door
huisarts of medisch specialist.
<< Klik hier om terug te
gaan naar het overzicht van de andere stoornissen
|
